MUĞLA’NIN YEMEK KÜLTÜRÜNE IŞIK TUTAN ÖDÜLLÜ KİTAP “GOCAMANDAN TORUNA”
Muğla'nın zengin kültürü ve muhteşem doğasıyla bezeli mutfağı, yıllar içinde kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştı. Ancak, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Ortaca Meslek Yüksekokulu Aşçılık Programı Öğretim Görevlisi Dr. Selma Atabey, bu zenginliği yaşatmak ve gelecek nesillere aktarmak amacıyla kapsamlı bir çalışmaya imza attı. "Gocamandan Toruna Muğla Yemekleri" adını taşıyan kitabı, Muğla'nın 13 ilçesindeki geleneksel yemekleri, teknikleri ve kültürel özellikleri ayrıntılı bir şekilde inceliyor.
Gourmand Cook Book Awards'tan Ödül
Ayrıca bu yıl 29. kez düzenlenen Gourmand Cook Book Awards'ta, "Gocamandan Toruna Muğla Yemekleri" kitabı büyük bir başarı elde etti. Kitap, toplamda üç kategoride ödüle layık görüldü. İki dilde yazılmış dünyanın en iyi kitabı ve basılmış kültürel yemek kitapları en iyisi kategorilerinde en iyiler listesine girmiştir. Basılı kültürel miras kitabı kategorisinde ise dünya genelinde yarışan eserler arasında ikinci sırada yer aldı. "Gocamandan Toruna Muğla Yemekleri" kitabı, Muğla'nın zengin mutfak mirasını gelecek nesillere taşıma misyonunu üstlenmiş, bu ödülle de uluslararası alandaki yerini bu ödüllerle de sağlamlaştırmıştır.
Öğr. Gör. Dr. Selma Atabey, bu muazzam çalışmayı gerçekleştirmenin hikayesini ve kitabın uluslararası başarıları üzerine bir söyleşi için bizimle buluşuyor.
“Gocamandan Toruna” kitabını yazma fikri nasıl ortaya çıktı?
Dr. Selma Atabey: 2004 yılı sonrasında İstanbul’dan Muğla’ya geldiğimde, buranın yemekleri ve insanlarının beslenme şekli dikkatimi çekti. Sofralarında hiç bilinmeyen yemekler ve yemek yapma teknikleri vardı. Burada bulunduğum süre içerisinde ilçeden ilçeye yemek çeşitlerinde ve tekniklerinde ortak özellikler olmasına rağmen belirgin farklılıkların da olduğunu gözlemledim. Örneğin, düğün yemeklerinde Muğla’nın tüm ilçelerinde benzer kültürel özellikleri yansıtan, vazgeçilmezleri olan ortak yemekleri vardı. Ancak her ilçenin düğün yemeklerinin tamamı da aynı değildi. Teltör/ekşileme örneğindeki gibi, aynı yemeklerin farklı isimlerle bilindiği de olabiliyordu. Üstelik burada yaşayan yeni nesil birçok yemeği yapmıyor ama büyükleri yaptığında bir araya gelerek ve severek tüketiyordu. Büyüklerden sonra bu yemekleri yapan olmayacağı için, tariflerin kayba uğrayacağı konusunda endişelendim ve Muğla’nın geleneksel olarak tanımlayabileceğimiz tüm yemeklerini kayıt altına almaya başladım. 2008-2009 yıllarında tarifleri farklı kaynaklardan toplamaya başladım. Fakat çok zengin bir kültür ve çok geniş bir alan olması nedeniyle akademik çalışmalar yaparak bunu devam ettirdim. 2020 yılına geldiğimde bir çok ilçeden, çok sayıda tarife ulaşmıştım. Ancak bu tarifler paylaşılmaz ve yazılı bir metne dönüştürülmez ise yine kaybolabilirdi. Bu nedenle Muğla Büyükşehir Belediye Başkanı Osman Gürün’ün de önerisiyle kitap çalışmalarına başlandı.
Kitabı yazmak için ne gibi hazırlıklar yaptınız?
Dr. Selma Atabey: Kitabı yazmadan evvel çok uzun bir süreç var aslında. Muğla 13 ilçeden oluşuyor ve yüzölçümü çok geniş. Bu nedenle ilçe bazında çalışmalar yapmaya başladım. Öncelikle köy köy dolaşarak, 60 yaş üstü, çoğunluğu kadın olan birçok kişiyle görüşmeler yaptım. Kimisiyle yemekleri birlikte yaptık ve yemekleri yaparken fotoğraf ve videolar çektim, ses kayıtları aldım. Sonra bunları teyit etmek için farklı kişilerle de görüşmeler gerçekleştirdim. Tariflerin son hali olduğuna emin olduğumda, tarifleri yazarak bir taslak oluşturdum. Muğlalıların yer aldığı bir sosyal medya grubu içerisinde, Muğla yemekleri ile ilgili paylaşımlar yaparak geri dönüşlerini aldım. Dolayısıyla ilçe bazlı farklılıkları da netleştirmiş oldum. Kitap ile ilgili Muğla Büyükşehir Belediye Başkanı Osman Gürün’e hayalimi, akıllı kitap yapmayı önerdim. Çünkü kitapta yer alacak her tarifin videosuna ulaşılması, yazılı tariflerden daha etkin ve doğru bilgi aktarımı sağlayacaktı. Kendisi gerçekten kültürel değerlere önem veren bir başkan olarak her türlü imkanı sağladı. Kendisine Muğla kültürüne yaptığı bu duyarlılık için ayrıca teşekkür ederim. Bu noktada Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi ve Muğla Büyükşehir Belediyesi arasında bir protokol imzalandı ve kitapta yazılan her tarif için Ortaca Meslek Yüksekokulu Aşçılık Programı eğitim mutfağında video çekimleri yapıldı. Bu tariflerin sadece ülkemizde değil, dünyada da tanınmasını istediğimiz için İngilizce çevirilerini kardeşim Engin Atabey ile birlikte tamamladık.
Kitabın içeriğinde nelerden oluşuyor?
Dr. Selma Atabey: Kitapta tarifler, tariflerin hangi ilçeye ait olduğu, başka ilçelerdeki farklılıkları, tüketim şekilleri, kültürel özelliklerini içeren açıklamalar bulunuyor. Her tarifin fotoğrafı ile birlikte İngilizce ve Türkçe açıklamaları yer alıyor. Her sayfada tarife ait QR kodlama mevcut ve bu kod ile videolarına ulaşılıyor. Kitap içeriğinde tüm yerel isimlendirmeler ve yemek isimleri orijinaline sadık kalınarak yazılmıştır. İçeriğinde hangi yemeğin ne ile yenilmesinin tercih edildiğine dair bilgiler var. Ayrıca okuyucular kitapta yerelde kullanılan mutfak terimlerini içeren küçük bir sözlükte bulacaktır.
Bu kitabı yazma amacınız ne idi?
Dr. Selma Atabey: Muğla mutfağının zenginliğine dikkat çekmek, geçmişten bugüne gelen geleneksel tarifleri kayıt altına alarak geleceğe taşımak ve kaybını önlemek ilk hedefimdi. İlave olarak Gastronomi şehri olabilmesi için yapılan çalışmalarda da fayda sağlayacağını düşünüyorum.
Bu kitabın devamı gelecek mi ya da yeni kitap çalışmalarınız var mı?
Dr. Selma Atabey: Kitapta 446 tarif yer alıyor. Ancak tarifler bunlarla sınırlı değil. Hala elimde kitap basımına girmemiş tarifler mevcut. Bunlarında ilavesi ile genişletilmiş bir baskı daha yapılmasını planlıyoruz.
Eklemek istedikleriniz…
Dr. Selma Atabey: Bu kitabın hazırlanmasında desteği, onayı ve emeği olan herkese, Muğla Büyükşehir Belediye Başkanı Osman Gürün’e, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitemiz Rektörü Prof. Dr. Turhan Kaçar’a, video çekimler için uygulama mutfağını açan Ortaca Meslek Yüksekokulu Müdürü Prof. Dr. Umut Avcı’ya ve tüm çekimleri gerçekleştiren Muğla Büyükşehir Belediyesi basın ekibine, çekimler sırasında yanımda olan öğrencilerime ve özellikle bana güveni ile beni kitabı yazmaya sevk eden, her zaman yanımda ve destek olan değerli hocam Prof. Dr. İbrahim Yokaş’a çok teşekkür ediyorum.
